سینا ابهری

 

فوبیا رانندگی از دسته اختلالات اضطرابی است که فرد مبتلا به این اختلال به علت ترس شدید و غیر منطقی که از رانندگی دارد به شدت از انجام این کار امتناع می کند.

اگر چه رانندگی در دنیای امروز یک امر بسیار رایج و در واقع فعالیتی لاینفک از زندگی افراد است اما با این حال افرادی هستند که در خود، توانایی انجام این کار را نمی بینند.

فوبیای رانندگی می تواند درجات مختلفی داشته باشد و در هرکس به یک شیوه بروز پیدا می کند.

در این مقاله قصد داریم در مورد فوبیای رانندگی مطالبی را شرح دهیم اما قبل از آن نیاز است که با مفهوم فوبیا آشنا شویم.

فوبیا چیست؟

برای هر انسانی ممکن است پیش بیاید که از یک شیء، انسان، حیوان یا موقعیت و شرایط خاصی بترسد و این امر کاملا طبیعی است، در واقع ترس یک نقش حفاظتی دارد و باعث می شود که انسان با ارزیابی موقعیت خطر به عوامل آسیب پذیر نزدیک نشود، مثلا این کاملا طبیعی است که فرد در هنگام رویارویی با یک شیر وحشی و درنده احساس ترس و خطر کند و برای حفظ جان خود تلاش کند تا از شیر دور شود.

 به عنوان مثال این طبیعی است که فردی به دلیل خطرناک و کشنده بودن بیماری کورونا، از حضور در تجمعات بترسد و از این کار خودداری کند، در واقع می توانیم بگوییم که چنین فردی به درستی می تواند موقعیت خطر را ارزیابی کند و به دلیل ترس منطقی که دارد سعی می کند با اجتناب از موقعیت های آسیب زا از جان خود و عزیزان خود محافظت کند، اگر فردی توانایی ارزیابی درست موقعیت را نداشته باشد و در هیچ شرایطی احساس ترس و خطر نکند ممکن است به زودی جان و سلامتی خود را از دست بدهد. 

در واقع می توانیم بگوییم که مواردی که به آن ها اشاره شد ترس منطقی و معقولانه هستند و تجربه احساس ترس به خودی خود بد نیست اما زمانی که از فوبیا صحبت می کنیم در واقع منظور ما ترس های شدید، افراطی، غیر منطقی و نامعقول است.

ترس منطقی جنبه حفاظتی دارد اما فوبیا نه تنها جنبه حفاظتی ندارد بلکه باعث مختل شدن زندگی فرد نیز می شود. اینکه فردی از رانندگی با سرعت غیر مجاز بترسد و از این کار اجتناب کند، کاملا منطقی است اما اینکه فردی به طور کامل از رانندگی بترسد و از این کار اجتناب کند غیر منطقی است.

فردی که ترس های منطقی دارد فقط در شرایطی که لازم است احساس ترس می کند اما فرد مبتلا به فوبیا هر لحظه و در هر شرایطی نسبت به محرک فوبی احساس خطر دارد و مدام ذهنش درگیر محرک فوبی است.

فرد مبتلا به فوبی مدام صحنه های خطر را در ذهنش تجسم می کند و تحت تاثیر تجسم این صحنه ها اضطراب و استرس شدیدی را تحمل می کند و به دلیل درگیری ذهنی شدیدی که نسبت به محرک فوبی دارد نمی تواند روال عادی زندگی خودش را طی کند. با این تفاسیر متوجه می شویم که فوبیا نوعی اختلال است که نیاز به درمان دارد.

مثال هایی از ترس از رانندگی

• مرضیه 46 سال دارد. 16 سال است که ازدواج کرده است و صاحب دو فرزند 6 و 10 ساله است. او دارای مدرک کارشناسی ارشد میکروبیولوژی است و در حال حاضر در یک آزمایشگاه صنایع غذایی کار می کند. از نظر شرایط مالی وضعیت قابل قبولی دارند و مشکلی از این بابت ندارند. او معتقد است که همسر بسیار مهربانی دارد و از این بابت قدر دان همسرش است اما مشکلی بین او و همسرش وجود دارد و آن هم اختلاف بر سر رانندگی است. مرضیه هیچگاه نتوانسته برای گرفتن گواهی نامه اقدام کند. او همیشه وحشت شدیدی از رانندگی داشته و تصور اینکه بخواهد روزی رانندگی کند نیز برای او غیر ممکن است و همین امر سبب شده است که همسرش از او گلایه کند و اخیرا شکایت های همسر او بیشتر شده است و معتقد است مرضیه فرد وابسته ای است. در بسیاری از مواقع که همسر مرضیه مشغله کاری داشته مجبور شده که برای رسیدگی کارهای بیرون از منزل فرزندان و مرضیه وقت بگذارد. او معتقد است که ساعت های کاری مرضیه کمتر است و اگر مرضیه می توانست رانندگی کند بهتر می توانست به کارهای بیرون از منزل بپردازد. اخیر نیز همسر مرضیه شروع به مقایسه کردن مرضیه با خانم هایی که خودشان رانندگی می کنند کرده است و همین امر سبب شده که مرضیه بسیار احساس درماندگی، خشم و ناراحتی کند و به روانشناس مراجعه کند. او می گوید با اینکه همیشه بابت عدم توانایی اش در رانندگی احساس نارضایتی داشته اما هیچگاه به اندازه زمان حاضر احساس درماندگی نکرده بوده و به همین دلیل تصمیم به مراجعه به روانشناس گرفته است.
• شایان 35 ساله است، او از سن 18 سالگی گواهی نامه گرفت و رانندگی را شروع کرد، هیچگاه مشکلی با رانندگی نداشت و گاها از رانندگی نیز لذت می برد اما در سن 26 سالگی تصادف وحشتناکی کرد و خوشبختانه از آن تصادف جان سالم به در برد، اما بعد از آن دیگر نتوانست پشت فرمان بنشیند و رانندگی کند. او دقیقا 4 سال است که از رانندگی کردن خودداری می کند و به نوعی از این کار وحشت دارد.

داستان هایی که شرح داده شد نمونه هایی از افراد مبتلا به فوبیای رانندگی بود. همانطور که مطالعه کردید متوجه می شویم که برخی از افراد حتی از گرفتن گواهی نامه رانندگی ترس دارند و هیچگاه سابقه رانندگی نداشته اند و برخی دیگر با وجود داشتن سابقه رانندگی و داشتن گواهی نامه به سبب تجربه اتفاقات ناخوشایند از رانندگی اجتناب می کنند. در زیر بر اساس داستان های ارائه شده به علت های فوبیای رانندگی می پردازیم:

علت فوبیا رانندگی

تجربه بد

یکی از شایع ترین و اصلی ترین دلایل فوبیای رانندگی داشتن تجربه بد و ناخوشایند از رانندگی است. داستان شایان نمونه ای از این موارد است. شایان که تا قبل از تصادف به خوبی رانندگی می کرد و رانندگی را از سن بسیار کم شروع کرده بود اما اکنون در سن 35 سالگی از رانندگی می ترسد. او معتقد است توانایی رانندگی کردن و کنترل شرایط بحرانی را ندارد. از تکرار تصادف به شدت هراس دارد و به همین دلیل با تصور نشستن دوباره پشت فرمان و شروع رانندگی دچار اضطراب و استرس شدیدی می شود.

کلیشه های جنسیتی

یکی دیگر از دلایل فوبیای رانندگی می تواند کلیشه های جنسیتی باشد. می بینید که مرضیه نه تنها سابقه تصادف نداشته است بلکه او هیچگاه به خود فرصت این را نداده است که با اقدام برای گرفتن گواهی نامه رانندگی کردن را امتحان کند. در چنین شرایطی می توانیم احتمال بدهیم که کلیشه های جنسیتی سبب ترس مرضیه از رانندگی شده باشد، اینکه خانم ها راننده های خوبی نیستند، رانندگی مخصوص آقایان است و یک خانم هیچگاه نمی تواند عملکرد خوبی در حین رانندگی داشته باشد از جمله های کلیشه های جنسیتی هستند که روی افکار مرضیه تاثر گذاشته اند. چنین تصوری باعث می شود که زن نتواند برای رانندگی اقدامی بکند و از شروع رانندگی کردن وحشت داشته باشد. 

دلیل دیگر برای تبیین وحشت مرضیه از رانندگی می تواند شخصیت اضطرابی او باشد. یعنی وجود اختلالی مثل اختلال اضطراب فراگیر و تصور مداوم اتفاقات ناگوار، باعث می شود که فرد هیچگاه نتواند برای رانندگی اقدام کند که این میزان از اضطراب ممکن است هم در یک آقا وجود داشته باشد و هم در یک خانم.

عوامل دیگر

عدم اعتماد به نفس و مشکل در خودباوری، ترس از پلیس و غیره از دیگر عوامل بروز فوبیای رانندگی در فرد است.

علائم ترس از رانندگی

افراد مبتلا به فوبیای رانندگی علائم شناختی، جسمانی و رفتاری را از خود بروز می دهند.

علائم شناختی آن ها شامل افکار منفی در مورد خودشان و توانایی شان است که تحت تاثیر این افکار منفی احساس اضطراب و استرس شدید را تجربه می کنند و احساس اضطراب و استرس شدید منجر به بروز واکنش های زیستی در بدنشان می شود و علائم زیر را تجربه می کند: 

• سردرگمی
• سرگیجه
• لرزیدن
• تپش قلب
• عرق کردن کف دست
• پریدن پلک چشم
• تنگی نفس
• خشکی دهان
• غیره

 بدیهی است که فردی که در صورت فکر کردن به رانندگی دچار چنین نشانه هایی می شود از رانندگی کردن اجتناب می کند و اجتناب کردن از رانندگی از علائم رفتاری فوبیای رانندگی است.

در واقع افکار شناختی و احساسات نامطلوب منجر به بروز واکنش های جسمانی و در نهایت اجتناب از رانندگی می شود.

منبع : چرا از رانندگی می ترسم| غلبه بر فوبیا رانندگی