سینا ابهری

 

فرزند پروری

خانواده اولین و مهمترین کانون پرورش صحیح و شکوفایی استعدادهای کودکان است.

شیوه های فرزند پروری والدین نقش مهمی در رشد و نمو روانی – اجتماعی ، ارتباطات خانوادگی، موفقیتهای تحصیلی، توانایی تصمیم گیری و اعتماد به نفس فرزندان دارد.

در واقع سبک فرزندپروری والدین است که مشخص می کند فرزندان در آینده، فرد موفقی باشند یا خیر.

به طور کلی 4 نوع سبک فرزند پروری وجود دارد که والدین گاه، آگاهانه و گاه، ناآگاهانه از آنها برای تربیت فرزندشان تبعیت می کنند.

سبک های فرزند پروری

·         مستبدانه

·        سهل گیرانه

·        طرد کننده

·        مقتدرانه

در سبک فرزند پروری مستبدانه والدین اهمیت زیادی به نظم و ترتیب می دهند و قوانین دقیق و مشخصی برای فرزندان تعیین می کنند و در واقع بصورت خشک و انعطاف ناپذیری با فرزندان خود برخورد می کنند. تمرکز والدینی که سبک مستبدانه دارند بر روی اطاعت است و نسبت به احساسات و هیجانات فرزندشان بیش از حد بی توجهند. فرزندان چنین والدینی در آینده، معمولا اعتماد به نفس پایینی دارند، پرخاشگر و کینه جو هستند، دروغ و پنهانکاری زیادی دارند و به جای حل مشکلات به صورت منطقی به صورت پرخاشگرانه و هیجانی رفتار می کنند.

سبک فرزند پروری سهل گیرانه نقطه مقابل سبک مستبدانه است. والدینی که چنین شیوه ی تربیتی را پیش می گیرند هیچگونه قانونی برای فرزندان خود وضع نمی کنند، بیش از حد مهربانند، سعی می کنند بدون توجه به خواسته های کودک و درست یا غلط بودنش، خیلی سریع آنها را به جا آورند. این والدین بیش از حد به احساسات و هیجانات کودک پاسخ می دهند. این والدین برای فرزندانشان گوش شنوای خوبی دارند ولی تلاشی برای اصلاح رفتار کودک نمی کنند. انتظاراتی از فرزند خود ندارند و یا انتظاراتشان در حداقل ممکن است. کمبود اعتماد به نفس، مشکل در بازداری هیجانی و کنترل رفتار از جمله مشکلات آینده ی چنین فرزندانی است.

والدین طرد کننده بیشترین ضربه را به فرزندان خود وارد می کنند، به این دلیل که نه تنها وقت و انرژی زیادی برای هدایت و اصلاح فرزند خود نمی گذارند بلکه رقبت و توجه زیادی هم به فرزندان خود نشان نمی دهند. در واقع نه قانونی وضع می شود و نه به نیازها و احساسات کودک توجهی می شود. والدین افسرده و مبتلا به اختلالات روانی بیشتر این سبک تربیتی را دارند که باعث می شوند کودکان در آینده مشکل در خود ارزشمندی و حرمت نفس داشته باشند، دارای کمبود اعتماد به نفس باشند و به دلیل ترس از طرد شدن توسط اطرافیان، با دیگران به خوبی ارتباط برقرار نکنند یا به نوعی شخصیت اجتنابی داشته باشند.

سبک فرزند پروری مقتدرانه، شیوه ی تربیتی است که تا حد زیادی سلامت روان و رشد مناسب کودکان را تضمین می کند. در این سبک والدین برای ایجاد و حفظ رابطه ی مثبت با فرزندشان تلاش می کنند و در عین حال که قوانینی را برای شیوه ی تربیتی فرزندان وضع و اجرا می کنند به احساسات فرزندشان توجه می کنند و جهت جلوگیری از مشکلات رفتاری وقت و انرژی زیادی می گذارند، که همه ی این عوامل باعث می شود فرزندانی مستقل و مسئولیت پذیر تربیت کنند. این فرزندان در آینده گرایش به شادی و موفقیت زیادی دارند و همچنین در بیان احساسات و نظرات خود به راحتی رفتار می کنند، یعنی توانایی ابراز وجود دارند.

حال با توجه به تبعات سبک های فرزند پروری مستبدانه و سهل گیرانه و طرد کننده و اهمیت سبک فرزند پروری مقتدارانه، نیاز است که سعی کنیم شیوه ی تربیتی مقتدارانه را برای تربیت فرزندانمان بکار ببریم.

ما در این مقاله اطلاعاتی را در مورد چگونگی اجرای سبک فرزند پروری مقتدرانه خواهیم داد:

-         با همسرتان هماهنگ باشید

اولین و مهمترین نکته برای داشتن سبک فرزند پروری مقتدرانه این است که زن و شوهر در مورد تربیت فرزنشان با یکدیگر هماهنگ باشند و اهداف مشترکی داشته باشند و در مورد وضع قوانین با یکدیگر توافق داشته باشند و در این راستا یکدیگر را همراهی کنند. والدین موفق فرزند پروری را کاری گروهی می دانند و تربیت فرزند را فقط بر عهده ی یک نفر نمی گذارند و مهمترین مسئله این که برای جلوگیری از مشاهده ی رفتار متعارض والدین توسط کودکان، در مقابل هر رفتار کودک، واکنشی در یک راستا از خود بروز می دهند.

-         قوانین انضباطی قاطع وضع کنید

با مشخص کردن قوانین واضح و منطقی و پایبند بودن به این قوانین، سعی کنید رفتار درست را به فرزند خود آموزش دهید . زمانی که والدین از نظمی قاطعانه استفاده می کنند فرزندان نیز مسئولیت پذیری و کنترل رفتارهای خود را یاد می گیرند. بنابراین سعی کنید در مورد قوانینی که می گذارید صریح باشید و دلایل خود را برای آنها توضیح دهید.

-         پیامدهای رفتاری که مشخص می کنید حتما اجرا کنید

ممکن است به فرزند خود بگویید که اگر با دوستانت مهربان باشی و اسباب بازی هایت را به آن ها هم بدهی آخر هفته تو را به سینما می بریم (استفاده از تشویق به منظور افزایش رفتار مثبت یعنی تعامل سازنده با همسن و سالان)، یا اینکه به فرزند خود بگویید اگر اسباب بازی هایت را بعد از بازی جمع نکنی به تو اجازه نمی دهم امروز تلویزیون تماشا کنی (استفاده از تنبیه جهت حذف رفتار منفی یعنی جمع نکردن اسباب بازی ها). در صورت وضع کردن پیامدهای رفتاری (چه تشویق و چه تنبیه) حتما به آنها پایبند باشید و آنها را اجرا کنید تا کودکان صحبت ها و حرف های شما را جدی بگیرند.

-         در دسترس باشید

در دسترس بودن به این معنی نیست که شما هر لحظه و همیشه کنار فرزند خود باشید و به نیازهای خود توجهی نداشته باشید بلکه به این معنی است که زمانی که کودک به توجه و مراقبت و محبت شما نیاز دارد به راحتی بتواند به شما دسترسی داشته باشد. هنگامی که کودک به شما نزدیک می شود بهتر است برای لحظه ای، کار خود را متوقف کرده و زمانی را با او بگذارید.

-         شنونده ی خوبی باشید و به نیازها و احساسات فرزندتان توجه کنید

زمان هایی پیش می آید که ممکن است فرزند شما به علت بیماری یا عوامل محیطی دچار تنش و بی قراری شده باشد و یا در مورد احساساتش دچار تناقض شده، سعی کنید در این زمان ها شنونده ی خوبی برای فرزندان خود باشید، در مورد نیازها و احساسات فرزندتان با او صحبت کنید.

-         به نظرات فرزند خود اهمیت بدهید

سعی کنید در موارد متعدد نظر فرزندتان را بپرسید و برای نظرات او ارزش قائل شوید و به او این حس را منتقل کنید که نظراتش برای شما مهم و ارزشمند است. این کار به فرزند شما احساس اعتماد به نفس و خود ارزشمندی می دهد. همچنین سعی کنید به فرزندتان اجازه دهید در تصمیم گیری های کوچک نقش داشته باشد مثلا در انتخاب لباسش از او نظرش را بپرسید، با این کار شما به فرزندتان می آموزید که به تدریج مسئولیت تصمیم های خود را بر عهده بیرید.

-         مسئولیت های کوچک را به او واگذار کنید

با دادن مسئولیت های کوچک و متناسب با سنش مستقل بودن را به فرزندتان آموزش دهید. مثلا در چیدن میز غذا از او کمک بخواهید و بعد از تمام شدن کار به او بگویید که کمک کردن او چقدر در روند کار تاثیر داشته، این کار در عین حال که باعث افزایش اعتماد به نفس و توانمندی فرزدتان می شود سبب می شود فرزند شما کار گروهی را نیز یاد بگیرد و بفهمد کمک کردن به دیگران چقدر می تواند مفید باشد.

-         از فرزند خود انتظارات واقع بینانه داشته باشید

سعی کنید از فرزند خود متناسب با سنش انتظار داشته باشید و از مقایسه کردن فرزند خود با دیگر فرزندان و کودکان خودداری کنید. در صورت مشاهده ی تاخیرات رشدی در فرزندتان صبور باشید و تفاوت های فردی را در کودکان در نظر بگیرید و این نکته را در نظر بگیرید که کودکان برای انجام هر کاری نیاز دارند که از قبل آمادگی لازم را برای انجام آن کار به دست بیاورند، ولی اگر این تاخیرات بیش از حد طولانی شد حتما به روانشناس کودک مراجعه کنید.

-         وقت هایی را برای تعامل مثبت و بازی با کودک اختصاص دهید

به فرزند خود محبت کنید و از در آغوش گرفتن فرزندتان، تماس چشمی، لبخند، نوازش و بیان جمله ی دوستت دارم از فرزندتان در طول روز غافل نشوید، به تفریحات کودک اهمیت بدهید و سعی کنید زمان هایی را به بازی با فرزندتان اختصاص دهید.

-         از خود مراقبت کنید

سعی کنید در عین حال که نسبت به نیازهای کودک حساس هستید، به نیازهای خودتان نیز توجه کنید و مراقب سلامت جسمی و روانی خود باشید . متمرکز شدن صرف بر روی فرزندان همانطور که برای والدین آسیب زاست به نفع کودک نیز نیست، چون کودکان قبل از هرچیز به والدینی دارای سلامت روان احتیاج دارند. از جمله راه های مراقبت از خود: داشتن فعالیت های لذت بخش روزانه، داشتن انتظارات واقع بینانه از خود، ورزش کردن، دنبال کردن اهداف، مقایسه ی خود با افکار و باورهای معقول، ریلکسیشن روزانه

-         الگوی مناسبی برای فرزندتان باشید

فراموش نکنید که شما زمانی می توانید سبک فرزند پروری درستی داشته باشید و فرزندان خود را به خوبی تربیت کنید که خودتان رفتار درستی داشته باشید، زمانی می توانید فرزند شادی تربیت کنید که خودتان روحیه ی مثبتی داشته باشید، آموزش نظم به فرزندتان زمانی امکان پذیر است که خودتان به آن مقید باشید و در نهایت اینکه کودکان با مشاهده ی شما شیوه ی درست رفتار کردن را می آموزند بنابراین سعی کنید الگوی مناسبی برای فرزند خود باشید.

چیزی که مهم است توجه به این نکته است که تربیت و پرورش فرزندان کار بسیار سختی است، گاهی ممکن است والدین در امر تربیت فرزند خود دچار درماندگی شوند و ندانند با یک مسئله ی خاص در مورد فرزند چگونه رفتار کنند که در این راستا کمک گرفتن از مشاور و روانشناس کودک امری لازم محسوب می شود، بنابراین در این مواقع مراجعه به مشاور را در برنامه های خود قرار دهید.

مشاوران ما در مرکز مشاوره ی مشاورانه در زمینه ی فرزند پروری، به صورت تخصصی،شما را یاری خواهند کرد.