سینا ابهری

 

یکی از دانشمندان بسیار تاثیرگذار در علم رفتارشناسی ایوان پاولف می باشد او بیشتر عمر خود درگیر بررسی و مطالعه فیزیولوژی بود.

ایوان پاولف در سن 50سالگی وارد حوزه یادگیری شد و در مورد مفهوم شرطی سازی کلاسیک به مطالعه پرداخت.

در سن 80 سالگی به کمک مفاهیم شرطی سازی کلاسیک مطالعه خود را در زیمنه بیماری های روانی آغاز کرد.

او در این سال ها بسیار تلاش کرد و در زمینه علمی به نتایج درخشانی رسید او توانست کتاب بازتاب های شرطی و روانپزشکی را منتشر کند.

کتاب های او بسیار مفید است و به روانپزشکی و روانشناسی کمک بسیاری می کند.

در این مقاله به بررسی زندگی نامه و دستاوردهای علمی ایوان پاولف می پردازیم تا بتوانیم با یک رویکرد درمانی جدیدی آشنا شویم.

زندگی نامه ایوان پاولف

ایوان پترویچ پاولف در سال 1894 در روسیه به دنیا آمد، پدر او یک کشیش مسیحی بود و او در ابتدای جوانی پدرش را الگوی خود قرار داد و تحت تاثیر پدرش قرار گرفت وتحصیلات مذهبی جهت کشیش شدن را آغاز کرد.

اما پس از مدتی به علم فیزیولوژی علاقه مند شد و به مطالعه در این حوزه مشغول شد او بیشتر عمر خود برای مطالعه علم فیزیولوژی گذراند.

ایوان پاولف در این زمینه بسیار رشد کرد و به موفقیت رسید او توانست در سال 1904 جایزه نوبل را برای پژوهش های خود در حوزه فیزیولوژی سیستم گوارش کسب کند.

او تا قبل از 50سالگی در زمینه شرطی سازی هیچ مطالعه ای نداشته است و یک رویداد و اتفاق تصادفی باعث شد که او به این سمت کشیده شود.

ایوان پالف در زمینه شرطی سازی پژوهش های بسیاری انجام داد که باعث شد شهرت او به خاطر این پژوهش ها بیشتر شود.

او در سن 80 سالگی به مطالعه مفاهیم شرطی سازی در زمینه بیماری های روانی پرداخت و تلاش بسیاری در این زمینه کردند که منجر به انتشار کتاب بازتاب های شرطی و روانپزشکی در سال 1941 شد، این کتاب ها برای علم روانپزشکی بسیار کاربردی بود.

ایوان پاولف بسیار اهل پژوهش بود او در سن 87 سالگی و در خاک روسیه درگذشت.

ایوان پاولف و شروع مطالعات شرطی سازی

ایوان پاولف به طور یک اتفاق ناگهانی توانست با مقوله شرطی سازی آشنا شود و به مطالعه و بررسی آن پرداخت.

پاولف دستگاه گوارش عملی جراحی را روی یک سگ مورد مطالعه قرار داد و هنگامی که ترشحات از معده سگ از طریق لوله در بیرون بدن او ریخته و جمع آوری می شد وی به نکته جالبی رسید.

پاولف هنگامی که ترشحات معده حیوان را اندازه گیری می کرد در پاسخ به محرک هایی مانند گرد گوشت به این نتیجه رسید که سگ با دیدن غذا، باعث ترشح بزاق دهانش می شود.

او هنگامی که در آزمایشگاه می رفت متوجه می شد عواملی مانند حضور در آزمایشگاه و یا صدای پا باعث ترشح بزاق می شود.

پاولف ابتدا به این عکس العمل ها توجه کرد و پاسخ آن را تحت عنوان بازتاب روانی نامگذاری کرد اما او به عینیت گرایی اعتقاد ویژه ای داشت و به همین دلیل دوست نداشت در زمینه عوامل روانی که مرتبط با ذهن است پژوهشی را انجام دهد.

ولی همکارانش اصرار داشتند که او در زمینه شرطی سازی و کاربرد آن در روانپزشکی پژوهش هایی را انجام دهد و به همین دلیل او پژوهش ها را آغاز کرد و در این زمینه موفق شد.

پژوهش های او باعث شد تا روشی برا ی درمان بیماری های روانی پیدا شود.

تعریف شرطی سازی از زبان پاولف

پاولف مفهوم بازتاب روانی یا همان پاسخ شرطی را در سال 1955 برای مخاطبشان بیان کرد و آن ها را با این ویژگی ها آشنا ساخت.

در زیر جملاتی به نقل از پاولف در کتاب های مختلف نظریه های یادگیری به عنوان تعریفی از شرطی سازی بیان شده است.

 "من دو آزمایش ساده را که می‌توانند به وسیله هرکسی با موفقیت انجام شوند ذکر می‌کنم.

ما یک محلول رقیق از نوعی اسید را به صورت خوراکی به دهان سگ می‌ریزیم، اسید به طور طبیعی یک واکنش دفاعی را در حیوان برمی‌انگیزد.

او با حرکت شدید دهان، محلول را بیرون می‌ریزد و در همان حین مقدار زیادی بزاق در درون و بیرون دهان ترشح شده که باعث رقیق شدن اسید و شست و شوی مخاط دهان می‌گردد.

حال به آزمایش دوم می‌پردازیم، درست پیش از ریختن محلول اسید به دهان حیوان، چندین بار او را از طریق یک عامل بیرونی نظیر صدایی مشخص تحت تأثیر قرار می‌دهیم.

بعد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ با تکرار صدا به تنهایی همان واکنش‌ها از جمله حرکات شدید دهان و ترشح بزاق به طور کامل تکرار می‌شوند".

پاولف به طور واضح تعریف شرطی سازی را بیان کرد.

تاثیر ایوان پاولف بر علم روانشناسی و روانپزشکی

بر اساس تحقیقات انجام شده بسیاری از اختلالات روانی و عادت های بد به دلیل شرطی شدن مغز به وجود می آید.

به عنوان مثال ترس های غیرمنطقی از اشیا وحیوانات و یا موقعیت ها و فوبیاها بیشتر برای درمان آن از شرطی سازی کلاسیک استفاده می کنند و شرطی سازی برای مفهوم بندی و برنامه ریزی برای مداخلات درمانی به کار می رود.

مثلا ترس ازآمپول را در نظر بگیرید کودکانی که از آمپول می ترسند با دیدن هر چیزی مانند آمپول نمایان گر درد باشد حس ترس به سراغشان می آید و نسبت به محرک های دیگر تزریق هم پاسخ ترس افراطی در انسان ها به وجود می آید.

درمانگر برای درمان این اختلال از تکنیک های رفتاری نظیر خاموشی استفاده می کنند.

در جریان خاموشی محرک شرطی انجام می شود اما بدو اینکه پاسخی غیر شرطی مانند درد ارائه شود و همین باعث می شود تا فرد به مرور زمان شرطی زدایی شود و ترس او از بین برود و بهبود یابد.

روانشناسان و درمانگران برای درمان این بیماران سعی می کنند پاسخ های مثبت تری را جایگزین پاسخ های قبلی کنند تا فرد بتواند سریع تر بهبود یابد و به این ترتیب به درمانجو کمک بسیاری می کنند.

درمانگر می تواند با تکنیک هایی مانند ریلکسیشن و تنفس آگاهانه شخص را آرام کند و آموزش های لازم را برای او بیان کند.

سوالات متداول

از مفاهیم مطرح شده در نظریه یادگیری پاولف و شرطی سازی کلاسیک بیشتر در چه زمینه هایی استفاده می شود؟

امروزه نظریه پاولف کاربردهای بسیاری دارد و در زمینه های مختلف از جمله روانشناسی تربینی، آموزش و پرورش، فرمول بندی اختلالات روانی و رفتار درمانی یا همان مداخلات درمانی مورد استفاده قرار می گیرد.